Wat is osteoporose?
Bot lijkt een hard, onbuigzaam materiaal dat nauwelijks verandert. Maar in feite is er in een gezond lichaam een constant evenwicht tussen afbraak en opbouw van botmassa. Als er meer bot afgebroken wordt dan er nieuw bot aangemaakt wordt, verliezen we botmassa. Dan begint de osteoporose. Onze botten worden zwakker en zullen eerder breken.
Dat leidt tot blijvende misvormingen zoals een kromme rug, die geheel valt toe te schrijven aan het verloren gaan van botmassa. Hevige pijn in de wervelkolom of het borstbeen is een waarschuwingsteken voor pathologisch botverlies. De pijn geeft aan dat er al een of meer wervellichamen gebroken zijn.
Osteoporose kan behandeld worden
Osteoporose wordt meestal vastgesteld bij vrouwen – na de menopauze – en ook vaak bij mensen die jarenlang behandeld zijn met cortisone. Osteoporose kost de volksgezondheid verscheidene miljarden - een vorstelijk bedrag. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft osteoporose wereldwijd geclassificeerd als een van de tien belangrijkste aandoeningen van onze tijd.
Tekenen en symptomen
Er zijn signalen die helpen een vroege diagnose te stellen. Zoals bijvoorbeeld het korter worden op latere leeftijd. Botten kunnen soms zelfs spontaan breken. U kunt zich dat misschien moeilijk voorstellen, maar sommige patiënten kunnen zelfs ribben breken door te hoesten. Een lichte val kan al leiden tot een heup- of polsfractuur.
Een andere aanwijzing voor osteoporose is een kromme rug. Constante pijn in de rug en onderrug kan ook een teken zijn van osteoporose. Daarom is het raadzaam om in een vroeg stadium naar de arts te stappen om het probleem vast te stellen.
Risicofactoren en oorzaken
- Primaire osteoporose:
Primaire osteoporose vertegenwoordigt ongeveer 95% procent van de aandoeningen die gepaard gaan met botontkalking. Type I osteoporose komt hoofdzakelijk voor bij vrouwen na de menopauze. De eerste botbreuk treedt ongeveer acht tot tien jaar na de laatste menstruatie op. De wervellichamen van de lumbale wervelkolom zijn het meest gevoelig. Bij type II osteoporose treedt de eerste botbreuk pas op na de leeftijd van 70 jaar. Vrouwen worden het meest getroffen (twee derde van alle gevallen). Naast de wervelkolom worden ook de lange botten van het dijbeen en de arm getroffen. De risicofactoren voor het ontstaan van primaire osteoporose zijn familiale aanleg, hormoonstatus (latere start van de eerste menstruatie en vroegere menopauze) en een bepaalde levensstijl (weinig lichaamsbeweging, veel bedrust, ondergewicht, calciumarme of fosfaatrijke voeding zoals fastfood, cola, worst; schadelijke genotsmiddelen zoals alcohol, koffie en sigaretten). - Secundaire osteoporose:
Secundaire osteoporose ontstaat als gevolg van bepaalde aandoeningen of bijwerkingen van sommige geneesmiddelen. Risicofactoren voor het ontstaan van secundaire osteoporose zijn ontstekingsremmers voor de behandeling van astma of reuma (cortisone), hoge dosis schildklierhormonen, coumarinederivaten (Marcumar), chronische voedingsstoornissen, bijv. door een aandoening van de alvleesklier, de ingewanden, de lever en de nieren, en een hormonale afwijking, zoals een overactieve schildklier of diabetes mellitus (suikerziekte) en tumoren.
Osteoporose voorkomen
Dit is het goede nieuws: er zijn preventieve maatregelen die zelfs jongeren moeten nemen om het risico op osteoporose te beperken. Het sleutelwoord is voeding: eet of drink ten minste 1000 milligram calcium per dag.
Dat klinkt eenvoudig, maar welke producten bevatten calcium? Dit botmineraal zit, onder andere, in zuivelproducten en vis. Ons lichaam heeft ook vitamine D nodig om het calcium in de botten te krijgen. Het lichaam maakt deze vitamine zelf aan als er zonlicht op de huid valt. We kunnen vitamine D ook als tabletten innemen.
Verder is lichaamsbeweging belangrijk. Matige spiertraining is heel goed voor ons skelet. En nog een tip: als u misschien al osteoporose hebt, ruim dan alles op in uw woning waarover u zou kunnen vallen.
Hoe kan osteoporose behandeld worden?
Aangezien bij één op de vijf patiënten er een nieuwe botbreuk ontstaat binnen de twaalf maanden na de eerste breuk, is het nodig om snel actie te ondernemen.
De behandeling van osteoporose is veelomvattend en volgt een richtlijn. Er is een interdisciplinaire benadering voor nodig, d.w.z. medewerking tussen verscheidene specialisten. Gewoonlijk schrijft de botspecialist geneesmiddelen voor die de afbraak van bot voorkomen en de vorming van bot bevorderen. Orthopedische chirurgen of neurochirurgen houden zich bezig met botbreuken en mogelijke operaties. Vuistregel: neem contact op met een orthopedisch specialist of botspecialist voor alle vragen die u heeft over herstel.
Medicatie
De volgende groepen geneesmiddelen worden ingezet bij de behandeling van botontkalking:
- Calcium en vitamine D
Ze zijn de basis voor de behandeling en preventie. Calcium is het belangrijkste bestanddeel van de botten. Vitamine D bevordert de opname van calcium uit de voeding, ondersteunt de absorptie ervan in de botten en bevordert de spierfunctie. - Bisfosfonaten
Ze remmen de cellen die verantwoordelijk zijn voor de botafbraak. Ze vertragen dus de botafbraak, waardoor de botmassa toeneemt. Zo kan het risico op nieuwe breuken in de wervelkolom en ledematen aanzienlijk gereduceerd worden. - Selectieve oestrogeenreceptormodulators (SERM's)
De meest voorkomende oorzaak van osteoporose bij vrouwen is het gebrek aan het hormoon oestrogeen na de menopauze. Zonder oestrogeen wordt de botmassa sneller afgebroken. Oestrogenen kunnen de verdere afbraak van bot wel voorkomen, maar verhogen tegelijkertijd het risico op borstkanker en cardiovasculaire aandoeningen. Daarom worden ze niet aanbevolen voor de behandeling van osteoporose. Oestrogeenreceptormodulatoren werken op de bindingsplaatsen van oestrogeen in het bot, maar niet op die van de borst en baarmoeder, en kunnen dus gebruikt worden voor de behandeling. - Calcitonine
Dit is een hormoon dat gevormd wordt in de schildklier. Het verlaagt de vrijgave van calcium en fosfaat uit de botmassa. Het zorgt bovendien voor een verhoogde opname van beide stoffen in de botten. Het werkt op dezelfde manier als een hormoonvervangingstherapie met oestrogeen, en kan daarom ingezet worden als oestrogeentherapie niet mogelijk is. Dit middel wordt ook bij mannen gebruikt. - Pijnstillers
Botbreuken veroorzaken pijn. De breuken in de wervellichamen die vaak voorkomen bij osteoporose beperken de mobiliteit. Daarom moeten we de pijn eerst behandelen met de juiste geneesmiddelen. Een rugorthese helpt de pijn te verlichten door de getroffen wervellichamen te ontlasten. - Fluoride
Dit wordt reeds lang gebruikt bij de behandeling van osteoporose. Fluoride hoopt zich op in het bot en geeft dus een hogere botdichtheid, met name in de wervelkolom. Een behandeling met fluoride mag niet langer dan drie jaar duren.
Lichaamsbeweging
Lichaamsbeweging is een belangrijk onderdeel van de behandeling van osteoporose. Zelfs in het geval van een bestaande wervelfractuur kunnen specifieke fysiotherapie-oefeningen en een lichamelijke behandeling gepland in overleg tussen de fysiotherapeut en de arts helpen de spieren te versterken, zodat de patiënt snel weer mobiel is. Geneesmiddelen en een rugorthese verlichten de pijn.
Het is van groot belang om verder te gaan met de mobilisatiebehandeling, zelfs nadat de breuk is genezen. Daarbij is het vooral belangrijk om het uithoudingsvermogen van de spieren te trainen. Speciale rugbraces met biofeedback ondersteunen de wervelkolom en helpen de spiermassa te vergroten. Naast oefeningen van en met een fysiotherapeut zijn er een aantal sporten die bijzonder geschikt zijn voor patiënten met osteoporose: trektochten maken, wandelen in een stevig tempo, langlaufen, zwemmen en dansen.
Vooral lichaamsbeweging in de buitenlucht is doeltreffend. Dat is omdat niet alleen de spieren worden getraind, maar ook de aanmaak van vitamine D in de huid bevorderd wordt onder invloed van de zon.
Krachttraining
Met krachttraining worden de spieren sterker, wat de vorming van botmassa stimuleert. Tegelijkertijd wordt de houding verbeterd. De Spinomed rugbrace ondersteunt de rug net als een fitnesstoestel.
Het riemensysteem en de rugbrace oefenen trekkracht uit op het bekken- en schoudergebied. Daardoor zullen de gebruikers onbewust hun spieren spannen en een rechtere houding aannemen. Spinomed wordt aanbevolen in de richtlijnen van de Duitse koepelorganisatie voor botdeskundigen (de DVO), voor de behandeling van osteoporose. Met sterkere spieren wordt de coördinatie beter en zullen de bewegingen harmonieuzer zijn. Gewichtstraining met toestellen illustreert vooral goed hoe de verschillende gewichten en herhaalde oefeningen leiden tot verschillende trainingsresultaten:
1. Hoog gewicht - minder vaak optillen
Deze combinatie om het maximale gewicht te tillen, oefent de meest doeltreffende stimulans op de botten uit. Ze is het best om een versneld botverlies tegen te gaan.
2. Laag gewicht – vaak optillen
Een laag gewicht vaak optillen bevordert het uithoudingsvermogen. De positieve invloed op dagelijkse activiteiten en de algemene fitheid wordt snel merkbaar.
3. Matig zwaar gewicht – vaak en snel optillen
Een training die bestaat uit matig zware gewichten en snelle herhalingen optimaliseert de prestaties van de spieren, het evenwicht en de coördinatie. Het effect is een beter evenwicht waardoor vallen voorkomen worden.
De combinatie is wat telt
Het is ideaal als de verschillende soorten training afgewisseld worden om alle vormen van kracht te verbeteren. Meer spiermassa, een betere prognose voor de botkwaliteit, fitheid en meer vertrouwen bij het bewegen zijn de beloning. Zoek uw eigen bewegingsconcept en ervaar hoeveel plezier u ermee zult hebben. Overleg wel eerst met uw arts voordat u begint met trainen.
Functionele behandeling – met rugorthesen
Vanwege het nauwe verband tussen spier en bot gaat het verlies van botmassa en van spiermassa altijd gelijk op.
Als er eenmaal een breuk geweest is in de wervelkolom, moet de behandeling met geneesmiddelen daarom altijd gepaard gaan met een behandeling met medische hulpmiddelen (functionele behandeling), omdat botbreuken pijn en een verder verlies van botmassa veroorzaken door een beperkte mobiliteit. De moderne medische hulpmiddelen richten de wervelkolom op en trainen tegelijkertijd de spieren.
Vroeger werden patiënten met osteoporotische wervelfracturen vaak geïmmobiliseerd in een stijf korset. Daardoor werden hun spieren steeds zwakker. Tegenwoordig weten we dat spieractiviteit, naast geneesmiddelen, onmisbaar is voor de botopbouw.
medi heeft de orthesen Spinomed en Spinomed active ontwikkeld in samenwerking met prof. Helmut W. Minne om de mobiliteit bij patiënten met osteoporose te bevorderen. Het zijn orthopedische hulpmiddelen die de wervelkolom oprichten en tegelijkertijd de spieren trainen. De Spinomed-orthese is even gemakkelijk aan- en uit te trekken als een rugzak. De Spinomed active-variant is een korset die vrijwel onzichtbaar is onder de kleding.